توسط : برای مدت‌ها، STAT6 به عنوان یک فاکتور رونویسی کلیدی در بیماری‌های آلرژیک مانند آسم و درماتیت آتوپیک، هدفی غیرقابل دسترس تلقی می‌شد. اما با ظهور نسل جدید مهارکننده‌های STAT6، اکنون امکان درمان خوراکی و موثر این بیماری‌ها فراهم شده است. در ادامه به بررسی جدیدترین دستاوردها در زمینه مهارکننده‌های STAT6 و تأثیر آن‌ها بر آینده درمان بیماری‌های آلرژیک می‌پردازیم.
PROTAC: کلید دسترسی به STAT6
یکی از پیشرفت‌های مهم برای هدف‌گیری STAT6، معرفی فناوری Proteolysis-Targeting Chimeras (PROTAC) بود. PROTACها مولکول‌هایی هستند که پروتئین هدف مانند STAT6 را به آنزیم E3 ubiquitin ligase متصل می‌کنند. این اتصال باعث علامت‌گذاری STAT6 برای تخریب در سلول می‌شود؛ یعنی به‌جای مهار عملکرد STAT6، آن را به‌کلی از بین می‌برند. این تکنولوژی انقلابی باعث شد تا فاکتورهایی مثل STAT6 که جیب اتصال اختصاصی یا فعالیت آنزیمی ندارند و قبلا غیرقابل درمان به نظر می‌رسیدند، به اهداف دارویی قابل‌دسترسی تبدیل شوند.
AK‑1690: پیشتاز آزمایشگاهی در تخریب STAT6
دانشمندان دانشگاه میشیگان با یک مولکول ساده شروع کردند و آن را به لیگاندی قوی به نام AK‑068 با انتخاب‌پذیری بالا نسبت به STAT6 توسعه دادند. با ترکیب این مولکول با یک لیگاند جذب‌کننده cereblon، اولین مهارکننده STAT6 به نام AK‑1690 ساخته شد. این مولکول در تست‌های سلولی موفق شد STAT6 را در دوزهای بسیار پایین کاملا حذف کند و در عین حال به سایر پروتئین‌های مشابه مثل STAT5 آسیبی نرساند.
نکته مهم دیگر این بود که برای اولین بار ساختار سه‌بعدی STAT6 در حال اتصال به دارو ثبت شد که به دانشمندان اجازه داد مولکول را برای عملکرد بهتر بهینه‌سازی کنند.
KT‑621: ورود اولین مهارکننده خوراکی STAT6 به بالین
شرکت Kymera Therapeutics اولین داروی خوراکی STAT6 به نام KT‑621 را وارد فاز کارآزمایی انسانی کرد. در مطالعه فاز یک که در سال 2025 انجام شد، این دارو به صورت روزانه مصرف شد و عوارض جدی یا شدید مشاهده نشد.
از نظر عملکرد دارویی، بیش از ۹۰٪ STAT6 در خون با دوزهای پایین از بین رفت و در دوزهای بالاتر، تخریب کامل STAT6 در خون و بافت پوست مشاهده شد؛ که برای بیماران مبتلا به درماتیت آتوپیک اهمیت ویژه دارد.
مهم‌ترین مزیت KT‑621، خوراکی بودن آن است. این دارو می‌تواند تاثیری معادل داروهای تزریقی داشته باشد و دسترسی به درمان را برای بیماران سراسر جهان آسان‌تر کند.
آینده مهارکننده‌های STAT6؛ رقابت شرکت‌ها و گسترش بازار
پس از موفقیت KT‑621، شرکت‌های بزرگی وارد رقابت در حوزه مهارکننده‌های STAT6 شده‌اند. در ژوئن 2025، Nurix Therapeutics و Sanofi همکاری خود را برای توسعه داروی NX‑3911 گسترش دادند که دارویی خوراکی و در مراحل پیش‌بالینی است. شرکت Gilead نیز با همکاری LEO Pharma، برنامه توسعه داروی خوراکی و مهارکننده‌های STAT6 را با قراردادی به ارزش 1.7 میلیارد دلار آغاز کرده است.
در عین حال، شرکت Kaken Pharmaceuticals ژاپن هم داروی مهارکننده STAT6 به نام KP‑723 را به Johnson & Johnson واگذار کرده است. این پیشرفت‌ها نشان‌دهنده رشد چشمگیر حوزه مهارکننده‌های STAT6 در درمان بیماری‌های آلرژیک و خودایمنی است.
مهارکننده‌های STAT6؛ درمانی ارزان‌تر و در دسترس‌تر
مهارکننده‌های STAT6 خوراکی، نسبت به بیولوژیک‌های تزریقی فعلی، مزایای مهمی دارند: تولید آسان‌تر، هزینه پایین‌تر، مصرف راحت‌تر و حذف نیاز به زنجیره سرد و تزریق. اگر این داروها بتوانند اثربخشی مشابه داروهای تزریقی را داشته باشند، انقلابی در دسترسی جهانی به درمان بیماری‌های آلرژیک ایجاد خواهند کرد.
از منظر علمی، عبور از مرز هدف‌گیری فاکتورهای رونویسی مانند STAT6 که پیش‌تر «غیرقابل‌درمان» تلقی می‌شدند، نقطه عطفی مهم برای پزشکی و داروسازی است. به‌ویژه با ادامه نتایج کارآزمایی‌های بالینی داروهایی مانند KT‑621 در سال‌های 2025 و 2026، توجه‌ها بیش‌ازپیش به این حوزه معطوف خواهد شد.
