توسط : یکی از مباحث جذاب و مورد بحث طی چند سال اخیر، شکل گیری گروه دانشمندان مجازی مبتنی بر هوش مصنوعی است. این گروه‌ها شامل چند کاراکتر مجازی هستند که هرکدام با استفاده از مدل‌های زبانی پیشرفته و با نقش‌های تخصصی مانند نوروساینس، بیولوژیست یا شیمی‌دان دارویی، کنار هم قرار می‌گیرند و به حل مسائل پیچیده علمی کمک می‌کنند. در این مقاله، به نحوه عملکرد گروه دانشمندان مجازی مبتنی بر هوش مصنوعی، مزایا و محدودیت‌ها و نمونه‌هایی از استفاده واقعی آن‌ها در تحقیقات روز دنیا می‌پردازیم.
نحوه عملکرد دانشمندان مجازی مبتنی بر هوش مصنوعی
در یک نمونه عملی، پژوهشگری در دانشگاه استنفورد یک گروه شش نفره از دانشمندان مجازی را با تخصص‌های مختلف تشکیل داد و از آن‌ها خواست که درمان‌های جدید بیماری آلزایمر را بررسی کنند. طی چند دقیقه، این گروه مجازی یک مکالمه علمی جامع با بیش از ده هزار کلمه تولید کرد. در این سیستم‌ها معمولا نقش‌هایی مانند مدیر پروژه، منتقد علمی و متخصصان مختلف به گروه داده می‌شود و کاربر می‌تواند بر اساس موضوع پژوهش، تعداد و نوع تخصص‌ها را تعیین کند. خروجی نهایی گروه شامل جمع‌بندی دانش فعلی، ایده‌پردازی، ارزیابی و پیشنهاد آزمایش‌های نوین است. این کار باعث صرفه‌جویی چشمگیر در زمان فرضیه‌سازی و تولید ایده‌های نو می‌شود.
در حال حاضر شرکت‌هایی مانند گوگل و آزمایشگاه هوش مصنوعی شانگهای، سامانه‌های پیشرفته دانشمندان مجازی مبتنی بر هوش مصنوعی را توسعه داده‌اند. به طور مثال سیستم Virtual Lab دانشگاه استنفورد و ابزار Co-Scientist گوگل، با بهره‌گیری از مدل‌های زبانی مانند GPT-4o و Gemini، با نقش‌های تخصصی یا از پیش تعیین شده، می‌توانند ایده‌های نوآورانه علمی را تولید کنند. این ابزارها علاوه بر گفت‌وگوی علمی، قابلیت جستجو در اینترنت، تحلیل مقالات و حتی اجرای کد را دارند و به طور خودکار می‌توانند پروژه‌های علمی را پیش ببرند.
مزیت و چالش‌های دانشمندان مجازی مبتنی بر هوش مصنوعی نسبت به چت‌بات‌های تکی
برخلاف چت‌بات‌های تک‌نفره، دانشمندان مجازی مبتنی بر هوش مصنوعی به لطف تعامل بین چند عامل مجازی با نقش‌های مختلف مانند منتقد، ایده‌پرداز، رتبه‌بند و غیره، خروجی‌های دقیق‌تر و خلاقانه‌تری تولید می‌کند. پژوهش‌ها نشان داده‌اند که حضور منتقد در جمع گروه باعث کاهش خطا و بهبود کیفیت نتایج می‌شود. این گروه‌ها می‌توانند اطلاعات را از زوایای متفاوت و به‌صورت چندرشته‌ای تحلیل کنند و مکالماتی فراتر از توانایی ذهن انسان ایجاد نمایند.
با وجود مزایای بسیار، دانشمندان مجازی مبتنی بر هوش مصنوعی محدودیت‌هایی نیز دارد. گاهی اوقات نتایج به دست آمده بسیار رسمی، تکراری یا حتی فاقد خلاقیت هستند. همچنین همچنان نیاز به حضور پژوهشگر انسانی برای اعتبارسنجی و راهبری فرایند پژوهش وجود دارد. این گروه‌ها ابزارهایی مکمل و تسریع‌کننده هستند و نمی‌توانند جایگزین کامل پژوهشگران شوند.
نمونه‌های واقعی از کاربرد گروه دانشمندان مجازی مبتنی بر هوش مصنوعی
-
درمان فیبروز کبدی؛ پژوهشگری با استفاده از دانشمندان مجازی مبتنی بر هوش مصنوعی گوگل، فرضیه‌های جدیدی درباره تغییرات اپی‌ژنتیک و داروهای نوآورانه برای درمان فیبروز کبدی به دست آورد. دو داروی پیشنهادی توسط این گروه مجازی در آزمایش‌های عملی نتایج موفقی داشتند.
-
طراحی آزمایش‌های مدل موش؛ در سیستم Virtual Lab دانشگاه استنفورد، گروه مجازی پیشنهادهایی بسیار دقیق و مشابه با انتخاب‌های پژوهشگران حرفه‌ای ارائه داد و مراحل بعدی آزمایش را نیز به طور تخصصی طراحی کرد.
انتظار می‌رود با پیشرفت فناوری، دانشمندان مجازی مبتنی بر هوش مصنوعی به بخشی جدایی‌ناپذیر از پژوهش علمی تبدیل شود و مراحل فرضیه‌سازی، طراحی آزمایش و تفسیر داده‌ها را متحول کند. با این حال، حضور پژوهشگران انسانی برای اعتبارسنجی و جلوگیری از خطاهای احتمالی همچنان ضروری خواهد بود.
